قرآن كريم، فقط كليات دين را مطرح كرده است و جزئيات و تفسير آيات، به پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و امامان معصوم(عليهم السلام) سپرده شده است، در روايات چنين آمده است:

1. از امام باقر(عليه السلام) درباره حكم كسى كه در نمازش «فاتحة الكتاب» قرائت نكرده بود، سؤال شد; حضرت فرمود: (لاصلاة له إلاّ ان يقرأ بها); نمازش، نماز شمرده نمى شود، مگر اين كه در آن «فاتحة الكتاب» را قرائت كند.
2. در روايت ديگر مى فرمايند: (كل صلاة لايقرأ فيها بفاتحة الكتاب فهى خداج); هر نمازى كه در آن «فاتحة الكتاب» خوانده نشود، ناقص است.[1]
3. اميرالمؤمنين امام على(عليه السلام) مى فرمايند: هر گاه تكبير افتتاح را گفتى، پس سوره حمد را قرائت كن و سوره ديگرى كه به آن اجازه داده شده، همراه آن بخوان… .[2]
4. امام رضا(عليه السلام) مى فرمايند: گفته شده در نماز حمد خوانده شود نه سوره ديگر، زيرا هيچ سوره اى جامع تر از سوره حمد نيست… .[3]
امام خمينى در تفسير سوره شريف «حمد» مى فرمايد: اين سوره شريف مشتمل است بر عمده مقاصد الهيّه در قرآن شريف، زيرا كه اصل مقاصد قرآن كريم تكميل معرفة الله و تحصيل توحيد است; پس جميع مقاصد كتاب الهى و قرآن كريم برگشت به مقصد واحد مى كند و آن حقيقت توحيد است كه هدف نهايى و مقصد همه انبياى عظام(عليهم السلام) است و حقايق توحيد نيز در آيه مباركه «بسم الله»… نهفته شده است، لذا اين آيه شريفه، اعظم آيات الهيه و مشتمل بر تمام مقاصد كتاب الهى است و چون «باء» ظهور توحيد و نقطه زير آن سرّ آن است، پس تمام كتاب قرآن كريم ظهوراً و سراً در «باء» موجود است و انسان كامل يعنى وجود مبارك رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) كه همان نقطه سرّ توحيد است و در عالم، آيه و نشانه اى بزرگ تر از آن وجود مبارك نيست; چنان كه در حديث وارد است.[4] هر چه در تفسير اين آيه سخن گفته شود اندك است، چرا كه معروف است: «اميرالمؤمنين على(عليه السلام) از سر شب تا صبح براى «ابن عباس» از تفسير «بسم الله» سخن مى گفت، صبح شد در حالى كه از تفسير «باء» آن فراتر نرفته بود».[5] در فضيلت اين سوره مباركه سه روايت را نقل مى كنيم:
1. از امام صادق(عليه السلام) از «بسم الله…» سؤال شد; فرمودند: (الباء بهاءالله، والسين سناءالله، و الميم ملك الله،…); «باء» نشانه عظمت و كمال خداوند متعال است و «سين» نشانه بلندى و رفعت مقام خداوندى است و «ميم» نشانه فرمان روايى خداوند متعال است و… .[6]
2. ابن عباس از حضرت رسول(صلى الله عليه وآله) چنين نقل كرده است: براى هر چيز اساسى است و اساس قرآن «فاتحه» است و اساس «فاتحه» «بسم الله الرحمن الرحيم» است.
3. پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) به جابربن عبدالله انصارى فرمود: اى جابر! آيا برترين سوره اى كه خدا در كتابش نازل فرموده به تو بياموزم؟ جابر عرض كرد: آرى، پدر و مادرم فداى تو باد! اى رسول خدا! آن را به من بياموز. پس رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) سوره «حمد» (ام الكتاب) را به او تعليم داد و فرمود: اى جابر! آيا آگاهت سازم از اين سوره؟ عرض كرد: چرا، پدر و مادرم فداى تو باد! يا رسول الله! از آن مرا با خبر ساز. فرمود: آن شفاى هر دردى است جز مرگ.[7]
[1]. ر.ك: شيخ حر عاملى، وسائل الشيعه، ج6، باب القراءة فى الصلاة، ص37ـ39.
[2]. شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، ج9، باب فى وصف الصلاة، ص266، ح7.
[3]. وسائل الشيعه، همان.
[4]. فيض كاشانى، تفسير صافى، ج5، ص273، ذيل آيه شريفه «عن النبأ العظيم».
[5]. ر.ك: تفسير نمونه، ج1، ص16.
[6]. محمد باقر مجلسى، بحارالانوار، باب فضائل سوره فاتحه، ج89، ح12، ص231.
[7]. عياشى، تفسير عياشى، ج1، ص34، «تفسير سوره حمد»، حديث 9; تفسير البرهان، ج1، ص42; تفسير مجمع البيان، ج1، ص17و18 و براى آگاهى بيشتر ر.ك: امام خمينى، تفسير سوره حمد، ص84ـ89.