ولادت شیخ محمد بن محمد نعمان بغدادی ملقب به شیخ مفید در ذیقعده سال 336 هجری قمری در ده فرسنگی بغداد متولد شد. سالهای تحصیل وی استاد شیخ طوسی و سید مرتضی بود. فقیه و متکلم شیعی که بیشتر در علم کلام تبحر داشت و مکتب کلامی شیعه در عصر او به اوج کمال رسید.

او در مناظرات دینی مهارت خاصی داشت و مناظراتش با قاضی عبدالجبار (رئیس فرقه متعزله بغداد) و قاضی ابوبکر باقلانی رئیس اشاعره معروف بود. گویند لقب «مفید» را علی بن عیسی معتزلی در عهد جوانی، در نتیجه مباحثه با وی به او داد.

در حدود 200 اثر به او نسبت داده شده که این کتاب‌ها از جمله آنهاست: « ارکان فی دعائم الدین »، « العیون و المحاسن »، « اصول الفقه» «الکلام فی وجوه اعجاز القرآن»، «تاریخ الشریعه». بسیاری از این تالیفات در رد مذاهب دیگر و بسیاری در باب عقاید مخصوص شیعه و احکام فقهی است. ر

ساله «المقنعه» نیز -که متن فقهی جامع و محکمی است- از آثار اوست که توسط شیخ طوسی شرح گردید و به صورت «التهذیب»، یکی از کتب اربعه حدیث، در آمد. وفات شیخ شیخ بزرگوار شیخ مفید در شب جمعه 3 رمضان سال 413 ه.ق در بغداد، پس از 75 سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تـجـلـیـل فـراوان مردم و قدردانى علما و فضلا قرار گرفت و به تعبیر شاگرد بزرگوارش شیخ طوسى که خود حاضر در صحنه بوده است، روز وفات او از کثرت دوست و دشمن براى اداى نماز و گـریستن بر او، همانند و نظیر نداشته است. هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع کردند و سید مرتضى علم الهدى بر او نمازگزارد و در حرم مطهر امام معصوم جواد الائمه علیه‌السلام پائین پاى آن حضرت و نزدیک قبر استادش ابن قولویه مدفون گردید.می‌گویند سخنوران غیر شیعه که از تاثیر سخن شیخ و استحکام منطق او در دعوت به مذهب تشیع به تنگ آمده بودند با درگذشت وی آسوده شدند.

تالیفات:

1. علم، کلام و عقاید: «اوائل المقالات»، «شرح عقاید صدوق»، «اجوبه المسائل السرویه» و «نکت الاعتقادیه»، کتابهای شیخ عظیم الشأن، مرحوم مفید در این بستر فکری فرهنگی است.

2. علم فقه: «المقنعه» شیخ صاحب عناوین بسیاری در فقه است که احکام و وظائف شرعی در ابواب مختلف آن توضیح داده شده است. «الاعلام»، «المسائل الصاغانیه»، «جوابات اهل الموصل فی العدد الرویه» و «جواب اهل الرقه فی الاهله و العدد» از دیگر آثار این فرزانه فرهمند در زمینه فقه است.

3. اخلاق اسلامی: «امالی» شیخ، پیرامون اخلاق اسلامی و فضائل انسان است.

4. حدیث:.اهمیت ولایت، لزوم پیروی از امام علیه‌السلام و فضائل امیرالمومنین علی علیه‌السلام از جمله مباحثی است که در امالی شیخ مفید، پیش روی اندیشمندان قرار می گیرد.

5. امامت و فلسفه سیاسی در اسلام: «الافصاح فی الامامه»، «ارشاد»، «جمل»، «امالی»، «الفصول المختاره»، «تفصیل امیر المومنین علی سایر الصحابه» از اثار وی در این زمینه است .قریب بیست اثر ژرف از آثار شیخ مفید پیرامون «امامت و رهبری» است.

6. غیبت امام دوازدهم: بخشی از «ارشاد» کتاب «الفصول العشره فی الغیبه»، و «الجوابات فی الخروج المهدی(عج)» به همراه پنج اثر دیگر از این علامه و شیفته اهل بیت علیه‌السلام درباره حضرت بقیه الله(عج) است.