متن سوال: عده اي با خنده مخالف اند و به آيه« فليضحكوا قليلاً » اشاره مي كنند.

نظر اسلام درباره خنده و مزاح و گريه چيست؟
متن پاسخ:
گريه و خنده كه نوعي ابراز احساسات و عواطف دروني است، از نشانه هاي طبيعي و تعادل مزاج آدمي است، به طوري كه اگر كسي خنده و گريه نداشته باشد، مي توان جنبه رواني او را نامتعادل و غير طبيعي خواند. برخي كشورها براي درمان بيماري رواني، به خنده درماني روي آورده اند. گريه و خنده داراي اقسام مختلفي است كه هر كدام حكم جداگانه اي دارند.

با بهره گيري از متون ديني و ادبي گريه ها به اقسام ذيل تقسيم مي شوند:
1- گريه ي عجز و ناتواني.
2ـ گريه ي تزوير. ( اين دو گزينه ناپسند است)
3ـ گريه ي پشيماني: كسي كه با گناه، روان پاكش را آلوده كرده، گاهي با گريه، غبار گناه را از جان خويش مي شويد. اين گريه پسنديده است. امام صادق(ع) از قول حضرت عيسي(ع) مي فرمايد: «خوشا به حال كسي كه براي گناهي كه مرتكب شده گريه كند».
4ـ گريه ي شوق: قرآن مجيد اشك مؤمنان دل باخته اي را توصيف كرده كه با شنيدن آيات الهي اشك شوق مي ريزند.
5ـ گريه ي رحم و رأفت: قلب سليم آدمي در برابر حوادث دلخراش مانند اشك يتيم يا بيمار درد مند يا پيرمرد محروم و يا آه مظلوم، متأثر مي گردد و ناخودآگاه اشك در چشمانش حلقه مي بندد. پيامبر(ص) در سوگ فرزندش ابراهيم گريست و فرمود:« اين گريه نارضايتي نيست، بلكه گريه رحمت است. كسي كه رحم نكند، به او رحم نشود».
6 - گريه ي غم و اندوه: گريه به هنگام از دست رفتن عزيزي يكي از گريه هاي طبيعي است.
7ـ گريه ي فراق: گاهي انسان به دليل دوري از محبوبش گريه مي كند كه به آن گريه فراق مي گويند، مانند گريه حضرت يعقوب(ع) در فراق فرزندش يوسف كه به بيان قرآن كريم آنقدر گريه كرد كه بينايي خود را از دست داد.
اسلام جز گريه نوع اوّل و دوّم را كه بيانگر زبوني و دو رويي است، ساير گريه ها را تأييد كرده است.

خنده نيز اقسامي دارد كه عبارت اند از:

1ـ خنده صدا دار: اين خنده كه از غفلت سرچشمه مي گيرد، شايسته افراد وزين و با شخصيت نيست و اسلام آن را نكوهش كرده است. امام علي(ع) در توصيف پرهيزگاران مي فرمايد: “آنها اگر بخندند، صدايشان بلند نمي شود".
2ـ خنده زياد: آن چه كه به خروج از اعتدال و گرايش به حد افراط و تفريط بيانجامد، مورد تأييد اسلام نيست. رسول اكرم(ص) مي فرمايد: “خندة زياد دل را مي ميراند".
3- خنده طبيعي: خنده اي است كه در حد اعتدال باشد و با نزاكت و متانت منافات نداشته باشد. اين خنده كه بر اساس نياز طبيعي انسان در روابط اجتماعي صورت مي گيرد، از ديدگاه اسلام مثبت ارزيابي شده است. در روايت است كه پيامبر(ص) بيش از هر كس خنده بر لب داشت.
4- خنده تمسخر آميز: در مواردي خنده به منظور تمسخر ديگران و يا عيب جويي صورت مي گيرد.
آيه اي كه در سؤال مطرح كرده ايد (فليضحكوا قليلاً) در مورد منافقان است كه با تخلف از جهاد، به مؤمنان مجاهد مي خنديدند. قرآن مجيد خنده تمسخر آميز منافقان را سرزنش كرده و به آنان گوشزد مي كند كه بايد بسيار بگريند، زيرا مجازات هاي دردناكي در پيش دارند كه اگر از آن آگاه شوند بسيار گريه خواهند كرد.
اين آيه خطاب به مؤمنان نيست تا از آن نتيجه گرفته شود كه قرآن درباره آن نظر مثبت ندارد. اين چنين نيست .
اسلام با خنده اي كه در حد اعتدال باشد و موجب اذيت و آزار ديگران نگردد مخالفتي ندارد، بلكه آن را تأييد كرده و سيره معصومان عليهم السلام گواه بر اين مطلب است.
آيه دوم نيز از همين دست است.