مسلّم است که فاطمه(س) خواهان بسياري داشته است. در اين باره نيازي به ذکر روايات نداريم. پدرش پيش از آنکه به پيغمبري رسد، در ديده هم‌شهريان مقامي ارجمند داشت.
عمر و ابوبکر هر يک خواهان فاطمه(س) بودند؛ امّا چون خواست ‏خود را با پيغمبر(ص) در ميان نهادند، ايشان گفتند: «منتظر قضاي الهي هستم.»1

در «سنن» نسائي آمده است:
پيغمبر(ص) در پاسخ آنان گفت: «فاطمه خردسال است» و چون علي(ع) او را از وي خواستگاري کرد، پذيرفت.
امّا نسائي اين حديث را ذيل بابي که به عنوان‏ برابري سنّ زن و مرد نوشته، آورده است. باري از ميان خواستگاران، نام اين دو تن را به اين دليل نوشته‌اند که از لحاظ شخصيّت‏ سرشناس‏تر از ديگرانند، نه آنکه خواستگاران دختر پيغمبر(ص) تنها اين دو مرد سالخورده بودند. يعقوبي نوشته است: گروهي از مهاجران، فاطمه(س) را از پدرش خواستگاري کردند.2
آنچه درباره خواستگاري فاطمه(س) و زناشويي او با علي(ع) خواهد آمد، در کتاب‏هاي شيعه و سنّي آمده است.
دختر پيغمبر(ص) خواستگاراني داشت؛ امّا پدرش از ميان همه پسر عموهاي خود، عليّ بن ابي طالب(ع) را براي شوهري او برگزيد و به دخترشان فرمودند:
«تو را به کسي به زني مي‏دهم که از همه نيکو خوي‏تر و در مسلماني پيش قدم‏تر است.»3
ابن سعد نويسد:
چون ابوبکر و عمر از پيغمبر(ص) پاسخ موافق نشنيدند، علي را گفتند: تو به خواستگاري او برو!
و هم او نويسد:
تني چند از انصار علي(ع) را گفتند: فاطمه را خواستگاري کن! وي به خانه پيغمبر رفت و نزد او نشست، پيغمبر(ص) پرسيد:
- پسر ابوطالب براي چه آمده است؟
- براي خواستگاري فاطمه!
مرحبا و اهلاً!
و جز اين جمله چيزي نفرمود.
چون علي نزد آن چند تن آمد، پرسيدند:
- چه شد؟
- در پاسخ من گفت: مرحباً و اهلاً.
- همين جمله بس است. به تو اهل و رحب بخشيد.4
گويا اين اختصاص که نصيب علي(ع) گرديد و امتياز قبول که در خواستگاري فاطمه يافت،‏ بر تني چند گران افتاده است.
علّامه مجلسي به نقل از «عيون اخبار الرّضا(ع)» چنين نوشته است:
پيغمبر(ص)، علي(ع) را گفت: «مرداني از قريش از من رنجيدند که چرا دخترم را به آنان ندادم. من در پاسخ آنان گفتم: «اين کار به اراده خدا بوده است. کسي جز علي شايستگي همسري فاطمه را نداشت.»5
علّامه مجلسي به نقل از «امالي» شيخ طوسي چنين نويسد:
علي (ع) گفت: «ابوبكر و عمر نزد من آمدند و گفتند: چرا فاطمه را از پيغمبر خواستگاري نمي‏کني؟ من نزد پيغمبر رفتم. چون مرا ديد، خندان شد. پرسيد ابوالحسن، براي چه آمده‏اي؟ من پيوندم را با او و سبقت‏ خود را در اسلام و جهادم را در راه دين بر شمردم.
فرمود: «راست مي‌گويي!» تو فاضل‌تر از آني که بر مي‏شماري!» گفتم: «براي خواستگاري فاطمه آمده‏ام.» گفت: «علي! پيش از تو کساني به خواستگاري او آمده بودند؛ امّا دخترم نپذيرفت. بگذار ببينم وي چه مي‏گويد.»
سپس به خانه رفت و به دخترش گفت: «علي! تو را از من خواستگاري کرده است. تو پيوند او را با ما و پيشي او را در اسلام مي‏داني و از فضيلت او آگاهي.» زهرا(س) بي‌آنکه چهره خود را برگرداند، خاموش ماند.
پيغمبر(ص) چون آثار خشنودي در آن ديد، گفت:
«الله اکبر. خاموشي او علامت رضاي اوست.»6
شيخ طوسي در امالي آورده است که:
چون پيغمبر به زناشويي علي و فاطمه رضايت داد، فاطمه(س) گريان شد، پيغمبر گفت: «‏به خدا اگر در اهل بيت من بهتر از او کسي بود تو را بدو مي‌دادم.»7
و نيز علّامه مجلسي به نقل از مؤلّف «کشف الغمّه» نوشته است:
علي(ع) به پيغمبر(ص) گفت:
«پدر و مادرم فداي تو باد! تو مي‌داني که مرا در کودکي از پدرم، ابوطالب و مادرم، فاطمه بنت اسد گرفتي و در سايه تربيت خود پروردي و در اين پرورش از پدر و مادر بر من مهربان‌تر بودي و از سرگرداني و شک که پدران من دچار آن بودند، رهانيدي. تو در دنيا و آخرت تنها مايه و اندوخته من هستي. اکنون که خدا مرا به تو نيرومند ساخته است، مي‏خواهم  براي خود ساماني ترتيب دهم و زني بگيرم. من براي خواستگاري فاطمه آمده‏ام.آيا دخترت را به من خواهي داد؟
امّ سلمه گويد:
چهره رسول خدا(ص) از شادماني بر افروخت و در روي علي خنديد و فرمودند: «آيا چيزي داري که مهريه دخترم باشد.» علي(ع) فرمودند: «حال من بر تو پنهان نيست. جز شمشير و شتري آبکش چيزي ندارم.» پيغمبر(ص) گفت: «شمشير را براي جهاد و شتر را براي آب دادن نخلستان خرما و تهيّه نان خود و بارکشي در سفر مي‏خواهي، همان زره را مهر قرار مي‏دهم.»8
زبير بکار که کتاب او، «الموفقيّات» از مصادر قديمي به شمار مي‌رود، از گفته علي(ع) چنين آورده است:
نزد رسول خدا(ص) رفتم و در پيش روي او خاموش نشستم؛ چرا که حشمت و حرمت او را کسي نداشت. چون خاموشي مرا ديد، پرسيد: «ابوالحسن!9 چه مي‏خواهي؟» من همچنان خاموش ماندم تا پيغمبر(ص) سه بار پرسش خود را تكرار فرمود. سپس گفت:
گويا فاطمه را مي‏خواهي؟
ـ آري!
ـ آن زره که به تو دادم چه شد؟
ـ دارم!
ـ همان زره را کابين فاطمه قرار بده.»10
در بعضي روايات ابن سعد، به جاي زره، پوست گوسفند و پيراهن يماني فرسوده، نوشته است.
و بعضي گويند که علي(ع) شتر خود را فروخت و بهاي آن را کابين قرار داد.
بهاي اين زره يا رقم اين کابين چه بوده است؟ حميري مؤلّف «قرب الاسناد» آن را سي درهم نوشته است11 و ديگران تا چهارصد و هشتاد درهم نوشته‏اند.
ابن سعد در يکي از روايات خود بهاي زره را چهار درهم12 نوشته است که گمان دارم تصحيفي از چهارصد است؛ يعني رقم اربع مأ\ را اربع ضبط کرده است و
ابن قتيبه بهاي زره را سيصد و به روايتي چهارصد و هشتاد درهم مي‏نويسد.13
باري کابين دختر پيغمبر(ص) چهارصد درهم يا اندکي بيشتر يا کمتر بود. همين و همين و بدين سادگي نيز پيوند بر قرار گرديد. پيوندي مقدّس است که بايد دو تن شريک غم و شادي زندگاني يکديگر باشند. کالايي به فروش نمي‏رفت تا خريدار و فروشنده بر سر بهاي آن با يکديگر گفت‌وگو کنند. زره، پوست گوسفند يا پيراهن يماني هر چه بوده است، به فروش رسيد و بهاي آن را نزد پيغمبر(ص) آوردند.
رسول خدا(ص) بي‌آنکه آن را بشمارد، اندکي از پول را به بلال داد و گفت: «با اين پول براي دخترم بوي خوش بخر!» سپس باقي پول را به ابوبكر داد و گفت: «‏با اين پول آنچه را دخترم بدان نيازمند است، آماده ساز.» عمّار ياسر و چند تن از ياران خود را با ابوبكر همراه کرد تا با صلاحديد او جهاز زهرا(س) را آماده سازند. فهرستي که شيخ طوسي براي جهاز نوشته چنين است:
پيراهني به بهاي هفت درهم. چارقدي به بهاي چهار درهم. قطيفه مشکي بافت خيبر، تخت ‏خوابي بافته از برگ خرما. دو گستردني (تشک) که رويه آن کتان ستبر بود، يکي را از ليف خرما و ديگري را از پشم گوسفند پر کرده بودند. چهار بالش از چرم طائف که از اذخر14 پر شده بود. پرده‏‌اي از پشم. يک تخته بورياي بافت هجر،15 آسياي دستي، لگني از مس، مشکي از چرم، قدحي چوبين، کاسه‌‏اي گود براي دوشيدن شير در آن، مشکي براي آب، مطهّره‌اي16 اندوده به زفت، سبويي سبز و چند کوزه گلي.17
چون جهاز را نزد پيغمبر(ص) آوردند، آن را بررسي کرد و گفت:
«خدا به اهل بيت(ع) برکت دهد.»
هنگام خواندن خطبه زناشويي رسيد. ابن شهر آشوب در «مناقب» و مجلسي در «بحارالأنوار» و جمعي از علما و محدّثان شيعه اين خطبه را با عبارت‏هاي مختلف و به صورت‏هاي گوناگون نوشته‏اند. از ميان آنها، اين صورت که بيشتر محدّثان آن را ضبط کرده‏اند، انتخاب شد.کسي که تفصيل بيشتري بخواهد بايد به بحارالأنوار رجوع کند:
سپاس خدايي که او را به نعمتش ستايش کنند و به قدرتش پرستش، حکومتش را گوش به فرمانند و از عقوبتش ترسان و عطايي را که نزد اوست ‏خواهان و فرمان او در زمين و آسمان روان.
خدايي که آفريدگان را به قدرت خود بيافريد و هر يک را تکليفي فرمود که در خود او مي‏ديد و بر دين خود ارجمند ساخت و به پيغمبرش، محمّد(ص) گرامي فرمود و بنواخت. خداي تعالي زناشويي را پيوندي ديگر کرد و آن را واجب فرمود. بدين پيوند، خويشاوندي را در هم پيوست و اين سنّت را در گردن مردمان بست.»
مي‏فرمايد:
«اوست که آفريد از آب بشري را، پس گردانيدش نسبي و پيوندي و پروردگار تو تواناست‏».18 همانا خداي تعالي مرا فرموده است که فاطمه را به زني به علي بدهم و من او را به چهارصد مثقال نقره بدو به زني دادم.
ـ علي! راضي هستي.
ـ آري يا رسول الله.»
چنان‌که نوشتيم ابن شهر آشوب در مناقب19 خطبه را بدين عبارت آورده و مجلسي نيز آن را به همين صورت از کشف الغمّه نقل کرده است20 و پس از آن يک سطر ديگر اضافه دارد.

پي‌نوشت‌ها:

1. ابن سعد، طبقات، ج ?، ص ??.
2. نسائي، سنن، ج ?، ص ??؛ فاطمـه الزّهراء، ص ??، ج ?.
3. نسائي، سنن، ج ?، ص ??.
4. الرياض النضر\، ج ?، ص ???؛ الغدير، ج ?، ص ?? و نك: به فصل‏ «گزيده‏اي از شعراي عربي‏».
5. الطبقات الکبري، ج ?، ص ?? و نك: الصواعق المحرّقه، ص ??? و رجوع به انساب الاشراف، ص ??? شود.
6. بحار، ص ?? و نك: فصل ‏«گزيده‏اي از شعراي عربي‏».
7. بحار، ص ??.